Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego wymaga doskonałego przygotowania zarówno mentalnego, jak i fizyczne od konia i od jeźdźca. Nie bez powodu WKKW nazywane jest królową dyscyplin jeździeckich – skomplikowana i widowiskowa przyciąga uwagę fanów sportów konnych. Co warto wiedzieć o zawodach WKKW? Jakie przeszkody crossowe WKKW są najpopularniejsze? Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego – na czym polega ta dyscyplina sportowa?

Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego – na czym polega ta dyscyplina sportowa?

Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego, który w skrócie nazywa się po prostu WKKW, przez wielu jest uważany za najbardziej widowiskową dyscyplinę konną. Bez wątpienia wymaga ona doskonałych umiejętności jeździeckich oraz sprawności zarówno u zwierzęcia, jak i u człowieka. Ogromne doświadczenie zawodników oraz wszechstronność i sprawność koni sprawiają, że Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego często określany jest jako królowa dyscyplin jeździeckich. Dyscyplina jest wspierana przez Międzynarodową Organizację Jeździecką (FEI, czyli Fédération Équestre Internationale), a w Polsce – przez Polski Związek Jeździecki. Zmagania zawodników mogą trwać jeden, dwa, a nawet trzy dni, choć najczęściej trwają właśnie przez trzy dni – każdego dnia odbywa się jedna próba. W trakcie całych zawodów jeździec musi dosiadać tego samego konia. Zawodnicy rywalizują nie tylko na zawodach różnego szczebla z WKKW. Na olimpiadach również mierzą się z trzema próbami – ujeżdżania, terenową i skoków przez przeszkody. Zawody WKKW można bowiem bez wahania porównać do triathlonu. Podobnie jak ta trudna rywalizacja także na WKKW składa się konkurowanie w trzech dyscyplinach jeździeckich – ujeżdżaniu, crossie i skokach. Ich kolejność jest niezmienna – zarówno w zawodach na szczeblu krajowych, jak i w trakcie WKKW na olimpiadzie wszystkie trzy dyscypliny występują we wspomnianej kolejności. Na czym polega każda z nich?

1. Próba ujeżdżeniowa. Konkurencja rozgrywana jest zawsze jako pierwsza w trakcie całych zawodów i toczy się na czworobocznym placu o wymiarach 20 × 40 metrów lub 20 × 60 metrów. Każda para jeździec plus koń ma za zadanie zaprezentować konkretny program, na który składają się określone chody i figury. Dana sekwencja zależy od poziomu trudności konkursu. Każdy figura i każdy chód oceniane są przez sędziów w skali od 1 do 10. Ocenie podlega też ogólne wrażenie o harmonii panującej pomiędzy zawodnikiem a koniem. Patrząc w trakcie całego przejazdu na wierzchowca, sędziowie biorą pod uwagę chęć do współpracy z jeźdźcem, a także precyzję, spokój i płynność ruchów w trzech chodach – stępie, kłusie i galopie. Punkty przyznawane są także za możliwie najbardziej dyskretne używanie pomocy przez jeźdźca, a także za okazywaną przez konia równowagę psychiczną i fizyczną. Punkty zgromadzone od wszystkich członków jury zamieniane są na punkty karne. Im mniej punktów karnych zdobędzie jeździecki duet, tym wyższa będzie jego lokata w klasyfikacji ogólnej.
2. Próba terenowa (tzw. cross). To kolejny etap zawodów WKKW, w trakcie którego należy przebiec określony dystans w terenie, pokonując przeszkody crossowe. Długość trasy oraz liczba i rodzaj przeszkód zależą od klasy konkursu. Przeszkody crossowe WKKW nie mogą być wyższe niż 1,2 metra. Cross pokazuje, na ile jeździec zna umiejętności skokowe, odwagę, szybkość i wytrzymałość swojego konia. Na każdej trasie terenowej znajdują się przeszkody crossowe WKKW w trzech rodzajach: pojedyncze, zbudowane z kilku członów oraz tzw. przeszkody z alternatywami. Te ostanie można pokonać szybko, ale stopień trudności skoku jest wtedy wysoki. Z kolei niższy stopień trudności skoku przez przeszkodę z alternatywami trwa dłużej. Trudności w wykonaniu skoku, nieprecyzyjne pokonanie przeszkody, a także przekroczenie zakładanej normy czasu skutkuje nałożeniem punktów karnych. Zawodnik i koń są eliminowani z konkursu, jeśli któryś z nich przewróci się w trakcie skoku przez przeszkodę. Zakończeniem rywalizacji skutkuje również trzecia odmowa skoku przez tę samą przeszkodę albo w ogóle trzecia odmowa skoku na całej trasie.
3. Próba skoków przez przeszkody. Klasa zawodów wpływa na długość trasy, rodzaj i liczbę przeszkód oraz normę czasu. Przeszkody mają wysokość o 1,0 do 1,3 metra. Celem tego etapu zawodów WKKW jest zaprezentowanie zdolności konia do oddawania precyzyjnych skoków. Każda zrzucona przeszkoda i pierwsza odmowa skoku oznacza 4 punkty karne. Druga odmowa skoku lub upadek konia bądź jeźdźca w trakcie pokonywania przeszkody eliminuje parę ze zmagań w zawodach WKKW. Co ważne, przejazd w czasie krótszym od oznaczonego normą nie jest dodatkowo premiowany, za to każda sekunda ponad zakładany czas wiąże się z nałożeniem 0,4 punktu karnego.

W jaki sposób sumuje się punkty do klasyfikacji końcowej? W zawodach WKKW zwycięża ta para, która uzyskała najmniej punktów karnych. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że największą wagę dla ostatecznej punktacji mają oceny przyznane w trakcie próby terenowej i pokonywania przeszkód crossowych WKKW.

Historia sportu w Polsce i na świecie

Historia Wszechstronnego Konkursu Konia Wierzchowego sięga początków XX wieku. W 1902 roku w Paryżu po raz pierwszy zorganizowano zawody WKKW, których formuła była zbliżona do współczesnych konkursów. 10 lat później sport ten stał się dyscyplina olimpijską – w 1912 roku po raz pierwszy przyznano medale olimpijskie w WKKW w trakcie igrzysk w Sztokholmie. Co ważne, aż do 1924 roku w rywalizacjach na różnym poziomie mogli brać udział wyłącznie czynni wojskowi w stopniu oficera. Z czasem zawody WKKW otwarto także na cywilów – od 1956 roku do trzech prób mogli podchodzić mężczyźni, a od 1964 roku do rywalizacji dołączyły kobiety. Od tamtej pory zawodnicy obu płci rywalizują ze sobą, a podział na konkursach zależy wyłącznie od wieku i umiejętności jeźdźców. Królowa jeździectwa to dzisiaj zdecydowanie jedna z najpopularniejszych konnych dyscyplin zarówno wśród miłośników obserwowania zawodów, jak i początkujących jeźdźców. Pisząc o dziejach tego widowiskowego sportu, warto wspomnieć o najważniejszych zawodach WKKW w Polsce i na świecie. Istotną kwestią są różnice pomiędzy zawodami krajowymi a międzynarodowymi. Polski Związek Jeździectwa wprowadził zmiany w regulaminie krajowym, które między innymi zakładają łagodniejsze ocenianie w trakcie crossu i skoków, ale nakładają surowsze kary za zbyt szybką jazdę.
Najważniejszy na świecie Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego dla seniorów odbywa się raz na cztery lata w trakcie igrzysk olimpijskich. Kolejne pod tym względem są mistrzostwa świata i puchar świata, igrzyska kontynentalne, mistrzostwa kontynentu i puchar kontynentu. Międzynarodowe konkursy różnią się długością tras – oznaczone literą „L” są dłuższe, a krótsze opisuje się jako „S”. Nad Wisłą do najistotniejszych zawodów krajowych należą: mistrzostwa Polski, puchar Polski, mistrzostwa Polski młodych koni, mistrzostwa regionalne i zawody krajowe.
Zgodnie z polskimi przepisami we Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego mogą brać udział jeźdźcy powyżej 12. roku życia. Aby umożliwić rywalizację zawodnikom i podobnych parametrach fizycznych i doświadczeniu z końmi, dzieli się ich na kategorie wiekowe i klasy.

Wśród kategorii wiekowych wyodrębnia się cztery:

• juniorów młodszych w wieku od 12 do 16 lat;
• juniorów – od 16 do 19 lat;
• młodzieżowców – od 19 do 21 lat;
• seniorów – powyżej 21. roku życia.

Polski Związek Jeździectwa wyróżnia dziewięć klas konkursów, wśród których na szczególną uwagę zasługują:

• CNC 80 – dla początkujących jeźdźców oraz kucy i młodych koni;
• CNC 1* – dla jeźdźców z krótkim doświadczeniem we Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego, którzy chcą zacząć startować w zawodach międzynarodowych;
• CCI 2* – klasa wprowadzająca juniorów do międzynarodowych konkursów, w których próba terenowa obejmuje wiele różnych przeszkód crossowych WKKW;
• CCI 4* – międzynarodowe konkursy wysokiej rangi, igrzyska olimpijskie i mistrzostwa świata.

Do tej pory najważniejszymi osiągnięciami Polaków startujących w zawodach WKKW był srebrny medal Igrzysk Olimpijskich w Berlinie, który w 1936 roku zespołowo zdobyli Henryk Roycewicz na Arlekinie III, Zdzisław Kawecki na koniu Bambino i Seweryn Kulesza na wierzchowcu o imieniu Tosca.

Jakie rasy koni do WKKW są najodpowiedniejsze?

Do najważniejszych cech koni, które z powodzeniem startują we Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego, należą odwaga, opanowanie, szybkość, precyzja skoków i wytrzymałość. Choć jeźdźcy nie wyróżniają konkretnych ras koni do WKKW, to wspomniane cechy charakteryzują przede wszystkim konie pełnej krwi angielskiej (tzw. folbluty lub angliki). Rasa ta uznawana jest za najszybszą w galopie, a przede wszystkim za temperamentną. Urzeka jej sylwetka – jest smukła i elegancka, z małą głową o prostym profilu, a koń pięknie porusza się na długich nogach. Folbluty mają mocne serca i szybko się regenerują. Coraz większą popularnością na zawodach WKKW cieszą się też konie półkrwi angielskiej. Wprawdzie nie są tak szybkie jak folbluty, ale zazwyczaj górują nad nimi wytrzymałością. Warto mieć jednak na uwadze, że każde zwierzę może mieć odmienne cechy osobnicze. Wśród ras koni do WKKW w Polsce chętnie wybierane są konie wielkopolskie w typie koni półkrwi angielskiej. Te wytrzymałe i eleganckie zwierzęta wyróżniają mocne mięśnie i ścięgna oraz kopyta bardzo odporne na uszkodzenia i z mocną strzałką.

Przeszkody crossowe WKKW – jakie są?

Przeszkody crossowe WKKW mają za zadanie możliwie najbardziej przypominać przeszkody naturalne. Są zbudowane na stałe, dlatego nie spadają w przeciwieństwie do tych z próby skoków przez przeszkody na parkurze. W konkurencji crossowej punkty karne nie są zatem przyznawane za strącenie przeszkody, ale za odmowę skoku. Pierwsza odmowa skutkuje przyznaniem 20 punktów karnych, a druga – 40 punktów. Jeśli koń po raz trzeci zatrzyma się przed tą samą przeszkodą lub zachowa się tak trzeci raz na trasie, jest to równoznaczne z wyeliminowaniem go (wraz z jeźdźcem) z zawodów. Zakończenie udziału w konkursie następuje też po upadku jeźdźca lub konia. Brak precyzji w pokonaniu przeszkody wiąże się z nałożeniem 15 punktów, z kolei 11 punktów karnych otrzymuje para, która uruchomi alarm na przeszkodach określonego typu. Za przekroczenie normy czasu nalicza się po 0,4 punktu karnego za każdą sekundę.

Najpopularniejsze przeszkody crossowe WKKW to:

• przeszkody wodne – płytki basen uzupełniony o przeszkody crossowe, które mogą być zlokalizowane przed nią, w niej lub tuż za nią;
• kłody pojedyncze albo stałe przeszkody zbudowane z kilku mniejszych kłód;
• pochylnie, czyli przeszkody ustawione pod kątem względem kierunku jazdy;
• hydry – ze stałym dołem i elastyczną górą, np. z gałęzi. Cechą charakterystyczną dla tych przeszkód jest to, że koń często nie widzi, co znajduje się po drugiej stronie. Poza tym hydra wydaje się być wyższa przez gałęzie wystające poza obrys przeszkody, przez co koń skacze wyłącznie zgodnie ze swoim wyczuciem;
• bankiet – wzmocniony nasyp do wskoków lub zeskoków, popularną przeszkodą są też dwa bankiety z przeszkodą pośrodku, np. rowem;
• rowy pojedyncze, wymagające po prostu przeskoku, albo wzbogacone w dodatkowe utrudnienia, takie jak kłody po drugiej stronie;
• corner, czyli narożnikowa przeszkoda o kącie nawet do 90 stopni, zdecydowanie najtrudniejsza ze wszystkich;
• wąski front – jego szerokość jest nieznacznie większa od szerokości konia, dlatego przeskok wymaga ogromnej precyzji.

Ochraniacze crossowe i inne akcesoria – które są potrzebne w WKKW?

1. Ochraniacze crossowe WKKW – muszą być lekkie, oddychające i pewnie trzymać się na nodze. Ważne jest, aby nie wchłaniały wody, która szybko zaczęłaby ciążyć zwierzęciu w trakcie przeskoków. Rolą tego akcesorium jest przede wszystkim ochrona kończyn przednich i tylnych konia przed urazami – materiał, z którego zostało wykonane, musi amortyzować wszelkie uderzenia, a jednocześnie nie ograniczać ruchów i nie obcierać.
2. Popręg z fartuchem – akcesorium do WKKW, które wyróżnia się znacznie większą elastycznością od klasycznego popręgu, czyli pasa pod brzuchem konia, który przytrzymuje siodło, zapobiegając jego przesuwaniu się.
3. Kask crossowy dla jeźdźca, który chroni głowę w razie upadku podczas skoku.
4. Kamizelka ochronna (trzeci poziom/level ochrony) – zabezpiecza przed urazami mechanicznymi i urazami narządów wewnętrznych w razie upadku z konia.
5. Smar do siodeł przylepny, który przydaje się we wszystkich sportach jeździeckich, a w przypadku zawodów WKKW ma ogromne znaczenie dla odpowiedniego dosiadu konia i pewności trzymania się w siodle podczas skoków.
6. Krem poślizgowy WKKW – nałożony na kończyny przednie i tylne konia zmniejsza ryzyko otarć i ułatwia pokonywanie naturalnych przeszkód.

W opinii publiczności WKKW to zawody, które są ucztą dla oczu. Jedynie koń i jeździec wiedzą, jak trudne treningi ma za sobą każda para, która startuje we Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego. Przygotowanie fizyczne oraz nabycie odwagi do pokonywania przeszkód crossowych WKKW to najważniejsze elementy systematycznych ćwiczeń z koniem.