Dobrostan konia określają m.in. minimalne warunki utrzymania konia i zasady transportu. Jako właściciel albo osoba dzierżawiąca zwierzę do jazdy rekreacyjnej lub sportowej ciąży na Tobie obowiązek właściwej pielęgnacji konia, zapewnienia mu określanych warunków życia i odpowiedniej opieki weterynaryjnej. Co musisz wiedzieć o dobrostanie konia przed zakupem wierzchowca? Minimalne warunki utrzymania koni – jakie trzeba spełnić?

Co musisz wiedzieć o dobrostanie konia przed zakupem wierzchowca?

Informacje o warunkach, w których powinien być utrzymywany koń, zawarto w licznych przepisach prawa. O tym, jak rozumiany jest dobrostan konia i co on oznacza, można przeczytać w przepisach unijnych i krajowych.
W Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie odpowiedzialnego podejścia do posiadania koniowatych i opieki nad nimi czytamy, że:

• „(…)właściciele koniowatych powinni wykazywać się minimalnym poziomem wiedzy na temat ich chowu, a posiadanie koniowatych wiąże się z osobistą odpowiedzialnością za stan zdrowia i dobrostan zwierząt objętych opieką (…)”.

Z kolei z Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i rozwoju wsi (wraz z obwieszczeniem z dnia 19 września 2019 r.) w sprawie minimalnych warunków utrzymywania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. 2019 Poz. 1966 z dnia 28 czerwca 2010 r.) możemy dowiedzieć się, że:

• 8. 2. Konie poi się wodą co najmniej trzy razy dziennie.
• 9. 1. (…)konie (…) karmi się co najmniej dwa razy dziennie paszą dostosowaną do ich gatunku, wieku, masy ciała i stanu fizjologicznego.

W Rozdziale 3 Obwieszczenia opisano również minimalne warunki utrzymania koni. Zatem zgodnie z przepisami i mając na uwadze dobrostan koni, należy zapewnić zwierzętom następujące warunki życia:

• Konie powinny być trzymane na ściółce w boksie, stanowisku na uwięzi lub w systemie wolnostanowiskowym bez uwięzi.
• Zwierzęta różnej płci po ukończeniu przez nie pierwszego roku życia utrzymuje się oddzielnie.
• Powierzchnia boksu powinna być dostosowana do wielkości i potrzeb konia. Minimalne wymiary i powierzchnia boksu dla koni dorosłych zależą od ich wysokości w kłębie, która jest liczona od ziemi do najwyższego punktu tułowia. W przypadku zwierząt mierzących mniej niż 1,47 metra w kłębie boks nie może być mniejszy niż 6 m kw., a jego minimalne wymiary to szerokość co najmniej 1,6 m i długość nie mniejsza niż 2,1 m. W przypadku koni wyższych, które w kłębie mierzą więcej niż 1,47 m, optymalne warunki utrzymania określone przez przepisy to boks o powierzchni co najmniej 9 m kw., którego wymiary wynoszą minimum 1,8 m szerokości i co najmniej 3,1 m długości. Powierzchnia boksu dla klaczy ze źrebięciem nie może być mniejsza niż 12 m kw.
• Z kolei gdy mowa o utrzymywaniu koni w systemie wolnostanowiskowym bez uwięzi przestrzeń potrzebna dla klaczy ze źrebięciem jest taka sama, jak dla takiej pary utrzymywanej w boksie, czyli musi być równa co najmniej 12 m kw. W przypadku dorosłych zwierząt i młodzieży odstawionej od matki powierzchnia ta powinna wynosić minimum 10 m kw.
• Jeszcze inne zapisy dotyczą klaczy i ogierów trzymanych w systemie otwartym. Powierzchnię utrzymania przelicza się na jednego dorosłego konia, a wartość ta nie może być mniejsza niż 0,1 ha. Przestrzeń należy zabezpieczyć przed ewentualną ucieczką zwierząt, chyba że mowa o koniach półdzikich lub dzikich warunkach. Zapisy te dotyczą również koni na obszarach różnych form ochrony przyrody.

Ile kosztuje utrzymanie konia?

Szacuje się, że przeciętne miesięczne utrzymanie konia to koszt około 1000-1500 zł. Liczba ta jest jednak zmienna i zależy przede wszystkim od stanu zdrowia wierzchowca. Decydując się na własne zwierzę, należy wziąć za nie pełną odpowiedzialność, także za jego profilaktykę zdrowotną i ewentualne leczenie. Pamiętaj również, że jeśli zastanawiasz się nad kupnem swojego konia, to sportowe wierzchowce mogą być nawet cztero- lub pięciokrotnie droższe od zwierząt rekreacyjnych, a te ostatnie kosztują około 5000 zł. Jeśli stoisz przed wyborem swojego pierwszego własnego wierzchowca, możesz pomyśleć o dzierżawie konia. Zarówno zakup własnego zwierzęcia, jak i zdecydowanie się na dzierżawę wiąże się z taką samą odpowiedzialnością za dobrostan konia i z podobnymi wydatkami.
Choć ogólny koszt opieki nad zwierzęciem własnym lub dzierżawionym jest taki sam, to jednak umowa wydzierżawienia wierzchowca może zakładać podział kosztów wyżywienia, pielęgnacji i leczenia konia pomiędzy właściciela konia a osobę, która go dzierżawi. Właściciel i dzierżawca powinni również ustalić na piśmie częstotliwość i czas jazdy na koniu. W ten sposób uda się uniknąć jakichkolwiek nieporozumień, a jednocześnie zadbać o dobrostan konia.
Takie porozumienie jest obopólnie korzystne – właściciel zyskuje osobę, która partycypuje w kosztach utrzymania konia, a dzierżawca może zgodnie z ustaleniami opiekować się zwierzęciem i korzystać np. z jazd rekreacyjnych na dobrze sobie znanym wierzchowcu. Dla konia to dodatkowa para oczu, która dba o jego dobrostan. Poza tym dla dzierżawcy, który debiutuje w roli opiekuna konia, to świetny sposób, aby przekonać się, czy własny koń i związane z nim comiesięczne koszty są rzeczywiście dla niego. Koszt dzierżawienia konia w Polsce zależy od miasta i stajni, ale najczęściej wynosi około 500-600 zł.
Konia może dzierżawić więcej osób – wówczas mowa o współdzierżawieniu. W niektórych stajniach można również wydzierżawić konia na własność – wówczas wyłącznie Ty będziesz jeździć na takim koniu, ale musisz liczyć się z kosztami utrzymania konia i opieki nad nim zapewnioną przez pracowników stajni. Wielu właścicieli koni wskazuje jednak, że z niczym nie można porównać opieki nad własnym koniem. Wśród zalet zakupu konia na własność góruje przede wszystkim pewność nawiązania z nim relacji. W przypadku dzierżawienia lub współdzierżawienia zwierzęcia należy liczyć się z ryzykiem, że koń znajdzie lepsze porozumienie z innym opiekunem. Zaletą zakupu własnego konia jest też możliwość decydowania o czasie i długości trwania jazd (oczywiście z myślą o dobrostanie konia należy liczyć się m.in. z temperaturą i wilgotnością powietrza). Jako właściciel możesz decydować także o sposobie utrzymania konia – wyborze weterynarza, karmy czy akcesoriów. To, ile kosztuje utrzymanie konia na własność, zależy przede wszystkim od jego wieku i stanu zdrowia – w tej kwestii nie ma różnicy względem dzierżawienia wierzchowca.

Co wchodzi w skład utrzymania konia?

• Koszt paszy i wody plus ewentualny koszt zakupu suplementów.
• Akcesoria dla konia, takie jak zestaw do pielęgnacji konia, uwiązy, derki, siodło i wiele innych.
• Systematyczna pielęgnacja kopyt przez kowala, w tym ich przycinanie i korekta kształtu (to tzw. werkowanie).
• Opieka lekarza weterynarii. Obowiązkowe szczepienia wykonywane co pół roku przeciwko grypie i co dwa lata przeciwko tężcowi to każdorazowo koszt około 100 zł. Co pół roku koń powinien być też odrobaczany. To wydatek około 100–150 zł. Kiedy koń choruje, cena leczenia może być wielokrotnie wyższa.
• Współpraca z trenerem, jeśli masz konia sportowego.
• Ewentualne koszty utrzymania własnej stajni, np. oświetlenie, podatek od nieruchomości, remont dachu itd.

Ile kosztuje utrzymanie konia w czyjejś stajni, a ile we własnej?

Jeśli zastanawiasz się, ile kosztuje utrzymanie konie w czyjejś stajni, weź pod uwagę przede wszystkim wymienione wyżej wydatki na wyżywienie, akcesoria dla koni, opiekę weterynaryjną i pielęgnację. Utrzymywanie konia w cudzej stajni ogranicza możliwość pełnego decydowania o koniu, choć i tak decyzyjność jest znacznie większa niż w przypadku dzierżawienia konia. Ile kosztuje utrzymanie konia w czyjejś stajni? Cena miesięcznego utrzymania konia w wynajętym stajennym boksie zależy od renomy stajni i jego położenia. Jeżeli podpisujesz umowę na dłuższy czas, możesz negocjować obniżenie kosztów najmu. Szacuje się jednak, że w 2022 roku średni koszt utrzymania konia w Polsce w cudzej stajni waha się od 1500 zł do nawet 3000 zł.
Wiele stajni na wynajem oferuje również najem krótkoterminowy, np. na tydzień lub miesiąc, z którego korzystają m.in. osoby dysponujące własną stajnią, które z powodu wyjazdu lub choroby nie mogą opiekować się zwierzęciem. Wówczas taka stajnia może być też nazywana hotelem lub pensjonatem dla koni. Cena najmu krótkoterminowego jest zazwyczaj zbliżona do najmu długoterminowego. Wykupując zwierzęciu boks w takim pensjonacie, należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby zmiana miejsca była dla konia jak najłagodniejsza – absolutnie konieczne jest podawanie tej samej karmy i suplementów.
Niezależnie od tego, na jak długo wynajmiesz stajnię, zawsze sprawdzaj swój wybór. Poszukaj opinii o upatrzonym hotelu, a na miejscu sprawdź, czy boksy i stajnie są bezpieczne i czy spełniają minimalne warunki utrzymania koni. Zwróć również uwagę na to, czy pastwisko jest zadbane i solidnie ogrodzone, a jeśli opiekujesz się koniem sportowym – na parkur.
Jeżeli jednak zdecydujesz się na trzymanie konia we własnej stajni, musisz stworzyć mu do tego odpowiednie warunki określone przepisami prawa. Pisaliśmy o nich na początku artykułu – to tzw. minimalne warunki utrzymania koni, zgodnie z którymi należy zapewnić zwierzęciu właściwą przestrzeń do życia.
Pamiętaj, że wierzchowce najlepiej czują się w towarzystwie innych koni, dlatego jeśli chcesz mieć tylko jedno zwierzę, zastanów się, jaki wpływ może to mieć na emocje Twojego podopiecznego. Ewentualny brak obecności innego konia to bez wątpienia największy minus utrzymywania zwierzęcia we własnej stajni. Mając własną stajnię, należy dbać także o zapłacenie rachunków za media i remonty. W przypadku gdy zatrudniasz stajennych, to w comiesięcznych kosztach musisz umieścić także ich pensje. Za to wśród zalet warto wymienić brak opłat za wynajem boksu i opiekę, a także samodzielne decydowanie o warunkach utrzymania konia, nawet w najdrobniejszych szczegółach, takich jak wybór marki akcesoriów dla koni, artykułów do pielęgnacji i suplementów.

Dobrostan koni sportowych i rekreacyjnych – czym się różnią?

Kwestię dobrostanu zwierząt w maju 2008 roku zdefiniował Międzynarodowy Komitet Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE). Organizacja wskazuje, że: „Dobrostan zwierząt oznacza, w jakim stopniu zwierzę radzi sobie w oferowanych przez hodowcę warunkach. Dobrostan zwierząt określa się jako właściwy, jeżeli (według kryteriów naukowych) zwierzę jest zdrowe, zadowolone, dobrze odżywione, bezpieczne, potrafi wyrażać wrodzone zachowania i jeżeli nie odczuwa takich nieprzyjemnych stanów, jak: ból, strach czy wyrażające się niepokojem niezadowolenie. Dobrostan zwierząt wymaga profilaktyki i opieki weterynaryjnej, odpowiednich pomieszczeń, warunków chowu, żywienia, transportu, jak też humanitarnego sposobu uboju. Dobrostan zwierząt określa stan zwierzęcia; traktowanie zwierząt obejmuje takie terminy, jak: opieka nad zwierzęciem, warunki chowu i humanitarne traktowanie”.
Polski Związek Hodowców Koni na podstawie obowiązujących przepisów wskazuje także na inne istotne czynniki dotyczące dobrostanu koni zarówno sportowych, jak i rekreacyjnych. Do najważniejszych należą:

1. Możliwość zaspokojenia głodu i pragnienia. W każdym boksie musi być miejsce na poidło i żłób, które powinny być zamocowane w taki sposób, aby koń nie zanieczyszczał wody w trakcie jedzenia. Poidło należy umieścić na wysokości około 1 metra, a wypełniająca je woda musi mieć temperaturę od 10 do 20 stopni Celsjusza. Właściwa ilość dla koni rekreacyjnych to około 35 litrów na dobę. Jeśli panują upały albo Twój koń jest w trakcie intensywnych treningów do zawodów, ilość ta może wzrosnąć nawet do 80 litrów dziennie. Gdy mowa o żywieniu, to koń powinien otrzymywać treściwą paszę dostosowaną do wieku i potrzeb, a także zielonkę i siano w specjalnie przystosowanym paśniku.
2. Wygodne warunki. O minimalnych warunkach utrzymania koni pisaliśmy na początku artykułu. Poza nimi na dobrostan konia wpływają również temperatura otoczenia, oświetlenie, wilgotność i świeże powietrze. Optymalne warunki dla konia to temperatura od 5 do 15 stopni Celsjusza i wilgotność powietrza nieprzekraczająca 80%, choć optymalna waha się granicach od 55 do 60%. Wszystkie stajnie muszą być widne, wysokie (o wysokości co najmniej 3 metrów), a najlepiej dodatkowo wentylowane przez okna uchylane do wnętrza. Optymalne jest naturalne oświetlenie, a w razie konieczności wskazane jest dodatkowe doświetlanie. Bardzo ważny jest poziom stężenia siarkowodoru i amoniaku, który może być zbyt wysoki w niedostatecznie często sprzątanych i źle wentylowanych stajniach. Liczby te nie powinny przekraczać poziomu 5 ppm w przypadku siarkowodoru i 20 ppm w przypadku amoniaku. Myśląc o wygodnych warunkach życia w kontekście dobrostanu konia, warto również mieć na uwadze swobodne i bezpieczne poruszanie się w boksach, które obejmuje również nieskrępowane kładzenie się, leżenie i wstawanie.
3. Właściwa pielęgnacja i profilaktyka, a w razie chorób – zapewnienie leczenia. Bezpieczny boks, stosowanie ochraniaczy w przypadku koni sportowych (skoki przez przeszkody, WKKW), systematyczne zabiegi pielęgnacyjne, w tym prawidłowa korekcja kopyt, to kwestie, które znacząco wpływają na samopoczucie i dobrostan konia.
4. Życie bez strachu i stresu. Zbyt intensywne treningi, także z nadużywaniem bata, wykonywanie korekcji kopyt i innych zabiegów bez znieczulenia i/lub przez osoby nieuprawnione to najczęstsze odstępstwa od zasad dobrostanu konia, które dotyczą przede wszystkim prawidłowych treningów i układania koni sportowych oraz zapewnienia opieki weterynaryjnej (profilaktycznej i leczniczej) zarówno dla koni sportowych, jak i rekreacyjnych.
5. Możliwość naturalnego zachowania. Dla swojego dobrostanu konie potrzebują odpowiedniej przestrzeni w boksie i na wybiegu, a także towarzystwa innych koni, z którymi mogłyby nawiązać choćby kontakt wzrokowy.

W przypadku koni sportowych, które podróżują ze swoich stajni na zawody, warto przyjrzeć się bliżej również zagadnieniu dobrostanu koni w trakcie transportu. Zgodnie z ustaleniami Komisji Europejskiej konkretne gatunki zwierząt hodowlanych wymagają odmiennych warunków transportu. Przed wyruszeniem w drogę konie należy napoić i nakarmić. Pojazd powinien być dostosowany do liczby przewożonych koni, a także do długości trasy. Ważne jest, aby zwierzęta dzieliły solidne przegrody, a wszystkie konie były rozdzielone (za wyjątkiem klaczy ze źrebiętami i koni nieujarzmionych). Zwierzęta należy wprowadzać do pojazdu po rampie umieszczonej na wysokości gruntu, o nachyleniu nie większym niż 20 stopni. Rampę trzeba wyłożyć np. słomą, aby zwierzęta się po niej nie ślizgały.
W przypadku koni bez względu na ich przeznaczenie kierowca pojazdu powinien karmić i poić dorosłe konie co 4,5–5 godzin, a w przypadku nieodsadzonych źrebiąt i młodych koni – co 9 godzin. Poza tym kierowca musi transportować dorosłe konie nie dłużej niż 24 godziny, z kolei maksymalny czas podróży źrebiąt może wynosić 9 godzin, po których powinna nastąpić godzinna przerwa i ostatni odcinek podróży do pokonania w maksymalnie 9 godzin. Po tym czasie zwierzęta muszą dostać jedzenie i wodę oraz zostać rozładowane z transportu, który może wyruszyć ponownie po 24-godzinnym odpoczynku. Co ważne, koni (podobnie jak pozostałych żywych zwierząt) nie wolno transportować w temperaturze poniżej 5 stopni Celsjusza i powyżej 30 stopni Celsjusza. Poza tym pojazd, którym podróżują, powinien być wentylowany, np. poprzez osłony wentylacyjne.
Dobrostan konia i minimalne warunki utrzymania koni to terminy prawne zapisane w wielu przepisach unijnych i krajowych. Każdy, kto jest właścicielem lub dzierżawcą konia, jest zobowiązany do ich przestrzenia. Odpowiednie warunki życia, troska o profilaktykę zdrowotną i profesjonalne leczenie, a także właściwe wyżywienie konia to najważniejsze elementy tych regulacji.